Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік архиві және оның филиалдары

«Мен өзіме байлық жинамадым...»

«Мен өзіме байлық жинамадым...»
(Белгілі суретші, ақын, Қазақ КСР Халық ағарту ісінің үздігі, жеті республи
калық және екі Бүкілодақтық өнер фестивалінің лауреаты, Лениногор қаласының Құрметті азаматы Юрий Георгиевич Рерль-Хабаровтың туғанына 90 жыл)

                                                                  Мен өзіме байлық жинамадым,
                                                                  Аурулар мен сұр шаштардан басқа,
                                                                  Достармен бауырластық байланысын нығайтты
                                                                  Және Отаныма адам қыз еттім...

Байлық дегеніміз не? Википедияға сәйкес – «Байлық-адамның немесе қоғамның материалдық емес және адамның өмірлік қажеттіліктерінен (байлықтан) асатын материалдық құндылықтарының көптігі». Мүмкін, Юрий Георгиевич бұл жолдарды 1982 жылдың қаңтарында «Анамның жетпіс жасқа толуына орай» өлеңінде жазған.
Халық даналығы: "адам нанға ғана тоқ емес" дейді. Дарынды,өте ақылды, шығармашылығы көп қырлы... Юрий Георгиевич сияқты адамдар туралы «Құдай оларды атап өтті» дейді. Егер біздің өміріміздегі барлық нәрсе туылғанға дейін алдын - ала анықталған болса, Хабаровтың жаны оның рухани байлығы барлық «шығармашылық тастарын» жинап, бірнеше және қиын жолмен өтті.
Юра Рерль Луганск (Ворошиловград) облысының Ровеньки қаласында Украин КСР зиялы шығармашылық отбасында дүниеге келген. Әкесі, Георгий Павлович, оқу үйінің меңгерушісі Милютин мектебінде ән мен математикадан сабақ берді, «Антон Холодный» лақап атымен өлең жазды, гитарада ойнады, жақсы ән айтты. Анасы, Александра Ивановна, қыз кезінде (Попова), бастауыш сынып мұғалімі болып жұмыс істеген. Бұл шығармашылық отбасында керемет балалар өсті - қызы Лия (1927т.ж.) және ұлы Юра.

Рерль Георгий Павлович және Попова-Рерль Александра Ивановна, 1920-жылдары

Ұлы Отан соғысы басталып, 1941 жылдың қараша айында «неміс тегінің белгілері бойынша» Рерль отбасы Қазақстанға Аягөз ауданының Сталин атындағы колхозға жер аударылды. Лия өте жақсы оқыды және Юрада әпкесінен қалмай – колхоздың Сталин атындағы бастауыш мектебін және Түркістан-Сібір темір жолының Аягөз станциясының № 7 орта мектебінің жеті сыныбын үздік біттірді, сурет салумен шұғылданған. Дарынды тоғызыншы сынып оқушысы республикалық балалар бейнелеу өнері көрмесінің екінші сыйлығының иегері атанды...

Мектепті бітіру туралы куәлік, 1942 жыл

 Әкесі мен ұлы, 1946 жыл

Юрий Георгиевичтің 1956 жылы жазылған «Әке» өлеңінде Соғыс уақыты, қиындыққа толы көрініс тапты.
Мы вспомним с грустью о прошлой войне
И вновь заблестит слеза.
Бед много наделала эта война
Сирот одних - сразу не счесть,
А нам добавила просто года
И в сердце вселила месть...

Әкесінің портреті, 1956 жыл

Георгий Павлович ұлының сәулетші болғанын қалады, бірақ депортацияланғандарға Ресей университеттеріне жол жабық болды. Мектепті бітіргеннен кейін, 1949 жылдың қыркүйек айынан бастап Юра Рерль Түркістан-Сібір темір жолының № 8 қазақ орта мектебінде сызу мұғалімі, Аягөз қалалық жеті жылдығының 5-7 сыныптарында математика, сызу және сурет мұғалімі болып жұмыс істеді, онда арнайы және саяси білімін жүйелі түрде арттыра отырып, жақсы педагогикалық қабілеттерін көрсетті.
1950-1955 жылдары Ю. Рерль физика-математика факультетінде оқыды Н.К. Крупская атындағы Семей мемлекеттік педагогикалық институтында ғылыми студенттік қоғамның физикалық үйірмесінде оқыды, жеңіл салмақта штангадан институттың біріншілігін қорғады, Әуесқойлық фототүсірілімге қызығушылық танытты. Сол кезеңде ол өнер курстарына қатысып, Бүкілодақтық халық шығармашылығы үйінің сурет және кескіндеме бөлімінде сырттай оқыды. Жас суретшінің бітіру композициясы Мәскеудегі көркемөнер суретшілерінің көрмесінде қойылған Қазақстандағы тың жерлерді игеруге арналған «Әннің тууы» картинасы болды. Композиция үшін Ю. Рерль Өнер Фестивалінің Лауреаты атағына ие болды.

Студенттік билет, 1950 жыл

1955 жылы жас педагог бөлінісі бойынша Лениногор қаласына келіп, қалалық халыққа білім беру бөлімі мен № 4 орта мектепке физика және астрономия мұғалімі болып жіберілді. Мамыр айында ол бір институтта оқыған Валентина Петровна Хабароваға үйленді (В.П. Хабарова зейнетке шыққанға дейін № 5 орта мектепте математика пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді). Рерль өз отбасын депортациялауға байланысты артық формальдылықтан қорғай отырып, Юрий Георгиевич әйелінің тегін алды (58 жылдан кейін, 2004 жылғы 22 маусымда саяси қуғын-сүргіннің құрбаны болып танылды және ақталды).

1954 жыл

 Ата-анасы ұлының үйінде қонақта, 1956 жыл

1956 және 1961 жылдар... Елена мен Ольга қыздарының дүниеге келуі. Бұл оқиғалар жас әкені өте қуантты. «Ковровщица», «Перекур» картиналары, «Әннің тууы», «Абай жатақтар арасында» композициялары, «Әкеге», «Бізде қазан қармен әйгілі» өлеңдері және В.Рейтердің музыкасына «Фестивальная» әнінің сөздері пайда болды. Суреттер жарыққа, өлең – сезімге толы болды.

"Әннің тууы" картинасы, 1961 жыл

1960 жылдың қазан айында Юрий Георгиевич мәдениет бөлімі жанындағы қалалық көркемсурет Кеңесінің мүшесі болып бекітілді. 1962 жылдың шілдесінен бастап Лениногор тарихи-өлкетану мұражайының ғылыми қызметкері болып ауыстырылды, онда 1990 жылға дейін жұмыс істеді. Қала туралы экспонаттар мен тарихи мәліметтерді жинау үшін Ю.Г. Хабаров мұражайдың негізін қалаушы және бірінші директоры В.В. Клинкпен бірге еліміздің көптеген мұражайлары мен мұрағаттарында болды.

Хабаров Ю.Г. және Клинк В.В., Лениногор тарихи-өлкетану мұражайының негізін қалаушылар, 1960 жыл

Қала мен өлке тарихына терең қызығушылық танытқан өлкетанушы Ю.Г. Хабаров «Рудный Алтай туралы ойлар», «Кек алушы» (Кеңес Одағының Батыры Төлеген Тохтаров туралы), «Филип Риддер», «Киров Риддерде», «Ескі забойда», «Шақырылмаған қонақтар» картиналарын жазды. Оның шығармашылығындағы ерекше бет - Ұлы Абайдың бейнесі. Оған «Абай және Михаэлис» картиналары, «Шабыт» және мемлекеттік тілдегі «Мәңгі тірі Абай» буклеті арналды.

Ю.Хабаров "Рудный Алтай туралы ойлар" картинасымен

 Шабыт, 1997 жыл

«Мәңгі тірі Абай» буклеті

Юрий Георгиевич музейдегі жұмысын № 1 жұмысшы жастар мектебінде физика пәнінен сабақ берумен (ЖЖМ № 1), 1963 жылдан - бастап Алматы Қазақ политехникалық институтының филиалында, ал 1964 жылдың ақпан айынан - бастап жылжымалы планетарий меңгерушісі мен лекторының жұмысымен ұштастырды.

Планитарийда, 1966жыл

1971-1990 жылдары № 99 Лениногор қалалық кәсіптік-техникалық училищесінде оқу бөлімінің меңгерушісі, директордың орынбасары, физика пәнінің оқытушысы (1984 жылдан - № 14). Ю.Г. Хабаров оқу кабинеттерін және училищенің Әскери Даңқ мұражайын безендірді. Юрий Георгиевич әріптестеріне құрметпен қарады, оқушыларға жылулық пен түсіністікпен қарады және олар оған солай қарады. Сүйікті ұстазының 70 жылдығына балалар өлең арнады. Бұл жай ғана үзінді, бірақ онда қанша айтылған:
... Тепло Ваших рук, доброту Ваших глаз
Мы в грусти и боли встречали не раз.
Когда становилось совсем тяжело,
Спасало душевное Ваше тепло.
За Вашу скромность, честность, благородство,
За свет души от нас от всех - поклон,
Пусть год от года легче Вам живется,
И счастьем наполняется Ваш дом...

Училище және комсомолдар ардагерлерімен кездесу, 1989 жыл

1991 жылы Юрий Георгиевич Алтын Құрмет Кітабына енгізілді, ал 1995 жылдың Лениногор қаласының Құрметті азаматы атағына ие болды.

Лениногор қаласының Құрметті азаматы Хабаров Ю.Г.

200-ден астам картиналардың, 70-тен астам өлеңдердің, «Қоян-депутат», «Орман эпосы» ертегілерінің авторы, лирикалық әндердің авторы Хабаров қаланың мәдени мұрасына үлкен үлес қосты. 2003 жылы - «Музей ісі» номинациясында мәдениет пен өнерді дамытуға қосқан үлесі үшін Шығыс Қазақстан облысы әкімі сыйлығының лауреаты.
2008 жылы Риддер тарихи-өлкетану мұражайының қызметкерлері мен Ю.Г. Хабаровтың «Маған бақыт үшін азғана нәрсе керек..» атты өлеңдер жиынтығын дайындап шығарып берді. Сол жылы Юрий Георгиевич 1967 жылы басталған Лениногор қаласының Кеңес Одағы Батырларының портреттер топтамасын бітірді. Портреттер циклі Александр Матросовтың ерлігін қайталаған үш дәрежелі Даңқ Орденінің Кавалері М.И. Тютюньков пен М.П. Южаковтың портреттерімен толықтырылды.
2008 жыл біздің филиал үшін де айрықша жыл болды - Юрий Георгиевич Лениногор-риддерліктердің «жанды» естелігіне - жеке текті баға жетпес құжаттардың архивтік «қоржынын» толтырып, өзінің жеке архивінің құжаттарының бір бөлігін мемлекеттік сақтауға тапсырды. Сақтауға берілген құжаттар қор құрушының мерейтойлық күндеріне арналған түрлі іс-шараларды дайындау үшін негіз болып табылды: 80-жылдығына «Мұғалім, суретші, ақын» брошюрасының макеті (бүгінгі күнге дейін өз баспашысын күтуде), 85 - жылдығына-«Ұрпақтар мен Уақыт тізбегі» мақаласы және 2015 жылдың тамыз айында Риддер қалалық статистика бөлімінің мамандары филиалдың оқу залында және «Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік ар-хиві» сайтына келушілер танысқан аттас фотоқұжаттық көрме.

Тохтаровтың портреті, 2008 жыл

Архивтік құжаттарды парақтай отырып, қор құрушының шығармашылық және еңбек қызметі ғана емес, сонымен қатар оның мінез-құлық ерекшеліктері де ашылады. Адамдарға өз шығармашылығында сұлулық сыйлау үлкен сыйы - бұл Рерль отбасының рухани мұрасы. Георгий Павлович Рерль өзінің сүйікті ұлына «жанының жалынын» мұра етті, бұл алтын мен гауһардан да көп (мүмкін Ю.Г. Хабаровтың лақап аты - Антон Горячий). Бұл «жалын» мәңгі жанып тұрады, өйткені нақты өнердің уақыты мен кеңістігінде шекарасы жоқ.
.. .Зима. И снег идет. В лицо - колючий свежий ветер
Снова солнце пригреет и ручьи зажурчат...
Я хочу: пусть мой путь под звездой будет светел
И мелодии, вместе со стихами моими, звучат.                                                А. Горячий, 19.01.2002г.

Құрметті Юрий Георгиевич! Облыстық мемлекеттік архиві Риддер филиалының ұжымы Сізді мерейтоймен шын жүректен құттықтап, сізге және Сіздің жақындарыңызға зор денсаулық және отбасылық амандық тілейді!

Хабаров Ю.Г. өз жұмыстарын көрсетуде