Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік архиві және оның филиалдары

Бүкілодақтық дәрігерлер съезінің делегаты

(Москвина-Силаева Зоя Гавриловнаның туғанына 85 жыл,
КСРО және Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау үздігі, Лениногор қаласының Құрметті азаматы) 

«Дәрігер мамандығы-бұл ерлік,
 Ол жанқиярлықты талап етеді,
Жан мен ойдын тазалығын»

(А.П. Чехов) 

1988 жылдың 17-19 қазанында Кеңес Одағының астанасы Мәскеу қаласында дәрігерлердің Бүкілодақтық съезі өтті. Шығыс Қазақстан облысының Лениногор қаласынан делегаттар (28.06.2002 ж . – Риддер қ.) съезге Лениногор қалалық атқару комитетінің қалалық денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі Зоя Гавриловна Силаева және мүгедектер үйінің бас дәрігері Төлеген Иманбайұлы Иманбаев сайланды. Оралғаннан кейін делегаттар съезд жұмысының нәтижелері туралы қалалық денсаулық сақтау бөлімі мен қалалық атқару комитетінде баяндады.

Зоя Гавриловна Силаева ел дәрігерлері съезінің жұмысы бойынша ұжымдарда есеп беру кестесі: 24.10.88 ж. – Қалалық Атқару Комитеті - 52 адам қатысты, 27.10.88 ж. – ДОБ – 97 адам, 28.10.88 ж. – инфекциялық аурухана, стоматология, балалар үйі, ВФД, тубдиспансер - 163 адам, 01.11.88 ж. - жедел жәрдем, МСЧ ЛПК – 180 адам, 02.11.88 ж. - перзентхана, МСЧ треста, ПНД – 220 адам, 03.11.88 ж. – ГОБ – 128 адам.

"Дәрігер болуды үйрену-адам болуды үйрену. Медицина шынайы дәрігер үшін мамандықтанда артық – ол өмір салты» (А.Ф. Билибин).

Зоя Гавриловна неге дәрігер мамандығын таңдады? Бұл оның жолы, оның өмір салты деген не?

Зоя Гавриловна Москвина 1935 жылы 03 ақпанда Алматы қаласында көп балалы отбасында дүниеге келген. Әкесі, Москвин Гаврил Алексеевич, 1906 жылы туған, соғысқа дейін қалалық азық-түлік жабдықтау бөлімінің бас бухгалтері болып жұмыс істеді, 1941 жылы Ленинград түбіндегі шайқаста қайтыс болды. Анасы Анастасия Ивановна, 1907 ж.т., үй шаруасындағы әйел, бес бала тәрбиелеп отыр.

Тыл еңбеккері, соғыс жылдарында тігін тігуде тәулік пен жұмыс істейтін-жауынгерлерге койлек тігетін. Балалар қарт әжесімен бірге тұрды. Қиындықтарға қарамастан, барлығы жоғары білім алды. Зоя Москвина 1952 жылы мектепті бітіріп, Қазақ Мемлекеттік Медициналық Институтына педиатриялық факультетке түсті.

5 курс студенті бола отырып, 1957 жылдың шілде айында Алматы қаласында өткен Қазақстан жастарының бірінші фестиваліне қатысты.

1958 жылы институтты бітіріп, дәрігер біліктілігін алып, бөлу бойынша Өскемен қаласына жіберілді. Энцефалит індетіне байланысты Лениногор қаласында Жас маман ретінде Зоя Москвинаны біздің қалаға екі айға іссапарға жіберді, онда қыз өзін сауатты маман ретінде көрсетті және оған Лениногорда жұмыс істеуге ұсыныс жасады. 22 тамыз 1958ж. Зоя Гавриловна балалар бірлестігіне дәрігер-педиатр болып қабылданды, қазан айында медициналық көмек көрсету ісінде жеделдігі үшін оған алғыс жарияланды. 1960 жылдың 20 тамызынан бастап З. Г. Москвина № 1 емхана меңгерушісі қызметіне ауыстырылды (қыз 25 жаста ғана болған).

1961 жылы Зоя Гавриловна білікті "дәрігер-емдеуші" Евгений Александрович Силаевқа тұрмысқа шықты. Неке тіркелгеннен кейін жас отбасы Лениногорда өмір сүрді. 1962 жылы ұлы Алексей дүниеге келді.

1965 жылдың наурызынан бастап З.Г. Силаева бас дәрігердің емдеу бөлімі бойынша орынбасары, ал 1967 жылдың 1 сәуірінен бастап Біріккен балалар ауруханасының бас дәрігері болып тағайындалды. 1967 жылы кіші ұлы Максим дүниеге келді.

Жас отбасына оңай болмады-ауысым және жоспардан тыс жұмыс, нормаланбаған жұмыс күні...  Бірақ отбасы күнен күнге мықтырақ болды–үйлесім, махаббат пен өзара түсіністік орнаған жерде кез келген қиындықтарды еңсереді. Үйдін шаруасымен және балаларды қарау сол кезде жұмыстан бос болған ата-ананың біреуі айналысатын-ер мен әйелдің жұмысы деп бөлінбеген, ондай жағдай бұл отбасында орын алмаған.

КСРО Денсаулық сақтау министрінің 1970 жылғы 08 тамыздағы № 409н бұйрығымен З.Г. Силаева «Денсаулық сақтау үздігі» белгісімен, кеңес бейбітшілік қорының жұмысына белсенді қатысқаны үшін - Құрметті жетонмен марапатталды.

1972 жылы Зоя Гавриловна Қазақстан Компартиясының Лениногор қалалық комитеті жанындағы Марксизм-ленинизм университетінің насихат факультетін бітірді. 1973 жылы КСРО Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары Ода-ғының гуманитарлық қызметіне қатысқаны үшін мерейтойлық медальмен, 1982 жылы - Н. И. Пироговтың төс белгісімен марапатталды.

1975 жылдың 1 шілдесінен бастап жаңа жауапты лауазым - Лениногор қалалық атқару комитетінің қалалық денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі. 1975 жылдың қыркүйегінде Зоя Гавриловна Кеңес Одағының Коммунистік партиясына кірді, бірнеше рет облыстық және қалалық Халық депутаттары Кеңесінің депутаты, облыстық және қалалық партия конференцияларының делегаты болып сайланды. 1980 ж. - Қазақстан Компартиясы Лениногор қалалық комитетінің мүшесі, 1983 ж. - қалалық партия ұйымының тексеру комиссиясының төрағасы.

1977 жылы З.Г. Силаева Лениногор қаласының Құрмет Кітабына, 1985 жылы Лениногор қалалық денсаулық сақтау бөлімінің Құрмет Кітабына енгізілді.

1979 жылы Алматы қаласында өткен Қазақстан педиатрларының 2-ші съезінің делегаты болып сайланды.

1981 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Лениногор қаласы бойынша халық Денсаулық сақтау және медицина ғылымын дамыту жөніндегі оныншы бесжылдықтың тапсырмаларын орындауда қол жеткізген жетістіктері үшін қалалық денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі Силаева Зоя Гавриловна Еңбек Қызыл Ту орденімен, ал Силаев Евгений Александрович, қалалық аурухананың дәрігері– Халықтар Достығы орденімен марапатталды.

Лениногор қалалық Халық депутаттары Кеңесінің Атқарушы комитетінің 1986 жылғы 10 маусымдағы № 224 шешімімен Зое Гавриловна Силаеваға қаланың Құрметті азаматы атағы берілді.

Қоғамдық-саяси өмір көп уақытты талап етті, бірақ Зоя Гавриловна «Гиппократ анты» әрдайым есін де болды. 1986 жылы Алматыда Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрлігінің, Өлкелік патология ғылыми-зерттеу институтының, Еңбек Қызыл Ту Орденінің Алматы мемлекеттік медициналық институтының «Халықты диспансерлеудің өзекті мәселелері» атты кітабы жарық көрді, онда «Лениногор қаласының тұрғындарына жалпы диспансерлеуді жүргізу тәжірибесі» атты мақала басылып шықты, оның бірлескен авторларының бірі З.Г. Силаева болды. 1983 жылы КОКП Орталық Комитеті маусым Пленумының шешімдерін, КОКП Орталық Комитеті мен КСРО Министрлер Кеңесінің «халық денсаулығын жақсарту жөніндегі қосымша шаралар туралы» қаулысын орындау аясында КСРО Денсаулық сақтау министрлігі Лениногор қ. базалық объектілер қатарына қосылды, бұл  қатарда Лениногор қалалық атқару комитетінің қалалық денсаулық сақтау бөлімінің мең-герушісі, Қазақстан Компартиясы Лениногор қалалық комитетінің мүшесі және қаланың Құрметті азаматы Зоя Гавриловнаның үлекен үлесі тиді.

Жалпы диспансерлеу дегеніміз не? Анықтау бойынша-бұл созылмалы инфекциялық емес ауруларды анықтауға бағытталған, халықтың денсаулық жағдайын бағалау мақсатында жүргізілетін профилактикалық медициналық тексеру мен тексерудің қосымша әдістерін қамтитын іс-шаралар кешенін өткізу.

Мақаланың мәліметтерін келтіреміз. 1984 жылы біздің қаламызда бірінші жалпы диспансеризация жүргізілді. Алдын ала қалалық атқару комитетінің жанында диспансерлеу жөніндегі кеңес құрылды, қаланы дәрігерлік кадрлармен толықтыру бойынша шаралар қабылданды, жетіспейтін медициналық техникаға, химреактивтерге, құрал-саймандарға, аппаратураға және автокөлікке өтінімдер берілді, сондай-ақ медициналық қызметкерлермен үлкен жұмыс жүргізілді.

Қаланың барлық емханалары екі ауысымда 8-ден 20 сағатқа дейін жаңа жұмыс режиміне ауыстырылды, демалыс және мереке күндері жұмыс ұйымдастырылды. Терапевтік (1700 адам) және педиатриялық (786 бала) учаскелерді ірілендіру бойынша жұмыстар жүргізілді. Диспансеризация жүргізумен қаланың барлық емдеу-алдын алу мекемелері қамтылды.

Профилактикалық тексеруден өткен амбулаторлық карталарда қайталаудың алдын алу, есептілікті жылдамдату, медициналық тіркеу ісін жақсы бағдарлау мақсатында таңбалау жасалады.

Жалпы диспансерлеу бағдарламасы бойынша 1984 жылы 79436 адам тексеруден өтті, 69749 адам қаралды (87,8%). Жұмыс істеп тұрған халық 92,4%, жұмыс істемейтіндер – 69% қаралды. Қалада тұратын 32343 әйелдің 98,7% кешенді тексерумен қамтылған, оның ішінде 95,4% жұмыс істемейтін. Қала ішінде балалардың 100% - ы көрумен қамтылған.

Барлық қаралған халық үш топқа бөлінді. І топқа (дені сау) тексерілгендер 56,9%, ІІ топқа (тәуекел тобына) жатқызылды, олар дәрігерлік бақылау мен сауықтыру іс-шараларын жүргізуді қажет етеді - 22,4% және ІІІ топқа (науқастар) 20,7% (тұрақты емдеу-сауықтыру іс-шараларын қажет ететін созылмалы аурулары бар адамдар) енгізілді. Барлық анықталған науқастар (6600 адам, оның ішінде 4600 алғаш рет) диспансерлік есепке және бақылауға алынды. Қараумен қатар үлкен емдеу-сауықтыру жұмыстары жүргізілді.

Диспансерлік есепке алынғандардың және емдеу-сауықтыру іс-шараларына мұқтаждардың 99,6% - ы жұмысқа орналастырылды, 96,2% - ы амбулаторлық жағдайда сауықтырылды, 87,1% - ы стационарларда емделді. Өткізілген емдеу-сауықтыру іс-шаралары жыл бойы дені сау тобына 15,3% - тін ауыстыруға мүмкіндік берді.

Лениногор қаласында халықты жаппай диспансерлеу тәжірибесі оны табысты өткізу үшін денсаулық сақтаудың материалдық-техникалық базасын нығайту, дәрігерлер мен орта медицина қызметкерлерінің штатын толық жасақтау, тапсырылған іс үшін кәсіби шеберлік пен жауапкершілікті арттыру қажеттігін көрсетті.…

1988 жылы Зоя Гавриловна Новокузнецк қ.және Минск қ. Әлеуметтік гигиена және денсаулық сақтауды ұйымдастыру кафедрасында қалалық Денсаулық сақтау бөлімдерінің меңгерушілеріне және олардың орынбасарларына арналған жетілдіру циклін өтті. Қалалық денсаулық сақтау бөлімі қызметкерлерінің семинарларында, кеңестерінде өз білімдерімен және тәжірибесімен бөлісті.

1996 жылдың 26 ақпанында Зоя Гавриловна Силаева құрметті демалысқа шықты, бірақ Денсаулық сақтау бөлімінің бас маманы болып, 2011 жылдың 01 қарашасына дейін № 1 қалалық аурухананың дәрігер - әдіскері болып өзінің бағалы тәжірбиесімен жас ұрпақпен бөлісіп жұмысын жалғастырды.

2005 жылдың ақпан айында Зоя Гавриловнаны 70 жасқа толуымен құттықтай отырып, Риддер қаласының әкімі шакырым Сабырұлы Буктугутов: «...Сіз қайда жұмыс істемеген болсаңыз, барлық жерде өзін жоғары білікті маман, жақсы ұйымдастырушы, шебер басшы ретінде танытасыз. Сізді әрдайым жоғары жұмысқа қабілеттілік, жауапкершілік, іске шығармашылық көзқарас, адамдарға деген сезімтал және мұқият қарау ерекшелендіреді».

2005 жылдың қыркүйегінде З.Г. Силаева Қазақстан Республикасы Президенттігіне кандидат Н.Ә. Назарбаевтың сенімді өкілі болып тіркелді. Қазақстан Республикасы Президенттігіне үміткер Зой Гавриловна Силаеваға қолдау көрсету жөніндегі қоғамдық штабтағы жұмысы үшін ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаевтың атынан алғыс жарияланды.

Осы уақыт ішінде Зоя Гавриловна күйеуі Евгений Александровичтің баға жетпес қолдауын сезінді. Онсыз ол қала үшін, біз үшін, оның тұрғындары үшін соншалықты көп жасай алмас еді. 2002 жылы Е.А. Силаева қайтыс болды. Бұл отбасы, туған-туысқандары және қала тұрғындары үшін күшті соққы болды. Евгений Александрович тамаша адам, кәсіби хирург, пациенттерге мұқиятшыл, өзіне және басқаларға талапшыл болатын. Евгений Александрович 1937 жылы 02 желтоқсанда Риддер қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Александр Яковлевич, инжинер-химик, Орла қаласынан болатын. 1930-шы жылдары Силаев отбасы Риддер қаласына жер аударылған болатын. 1939-1940 жылдары А.Я. Силаев Ташкентке оқуға жіберілді. Оқудан кейін Семей әскери училищесінде офицерлік құрамды даярлау бойынша жұмыс істеді, оған Зоя Георгиевна ұлы Евгениймен келді. Александр Яковлевич 1943 жылы қайтыс болды.

Евгений Александрович 1961 жылы Семей мемлекеттік медицина институтын бітіріп, «дәрігер-емдеуші» біліктілігін алды. 41 жыл Евгений Александрович науқасты емдеуге арнады - Лениногор полиметалл комбинатының медициналық-санитарлық бөлімінде хирург болып жұмыс істеді (жыл сайын 1000-нан астам науқасқа ота жасады).

Мәскеу қаласында мамандандырғаннан кейін 1967 жылы қалалық аурухананың дәрігер-уролог және хирургиялық бөлімінің меңгерушісі, 1978 жылдан бастап стационардың хирургиялық бөлімінің меңгерушісі болып жұмыс істеді.

1977 жылғы 21 қазандағы №384 қалалық атқару комитетінің және Қазақстан КП МК бюросының қаулысы негізінде Силаев Евгений Александрович Лениногор қаласының Құрмет Кітабына енгізілді. 1992 жылы Мәскеуде медицина докторы

Р. Фолль әдісі бойынша электрпунктура, дәрі-дәрмектік тестілеу және терапия бойынша оқудан өтті және бұл әдісті практикада кеңінен қолданған. 2000 жылдан бастап дәрігер-уролог болып консультативті-диагностикалық орталыққа ауыстырылды, біріктіру бойынша көп бейінді аурухананың хирургиялық бөлімінің кезекші хирург болып жұмыс істеді. Кеңес Одағының Коммунистік партиясының мүшесі, насихаттаушы, қалалық аурухана кәсіподағының төрағасы Евгений Александрович Силаев «Халықтар Достығы» орденімен, «Еңбек ардагері», «Ерен еңбегі үшін. Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл толуына орай». «Денсаулық сақтау үздігі» белгісімен марапатталды.

Евгений Александрович табиғатта болып тұрғанды жақсы көретін, спортпен айналысты. Оған ұлдарын да баулыды. Отбасымен бірге өткізген демалыс уақыты өте жоғары бағаланған-бұл нағыз мереке! Алексей мен Максим жоғары білім алды.

Алексей Евгеньевич Силаев, 1962 ж.т., Қазақ мемлекеттік университетінің химия факультетін бітірді, инженер және химия пәнінің дипломын алды. Физикалық химия бойынша ғылыми жұмыстар жазды. 2007 жылдың қыркүйек айынан 2008 жылдың қазан айына дейін Қазмырыш қаласында экология және қоршаған ортаны қорғау бөлімінің бастығы болып жұмыс істеді. Ұзақ ауруына байланысты (сәулеленумен) З.Ж. Силаевой өмір сүрген. 2014 жылы өмірден озды.

Максим Евгеньевич Силаев, 1967 ж.т., Томск политехникалық институтының ядролық физика бөлімін бітіргеннен кейін Семей ядролық полигонына инженер ретінде жіберілді. 1991 жылы полигон жабылғаннан кейін Томск институтына ядролық физика факультетіне жұмысқа шақырылды. Техника ғылымдарының кандидаты. Қазіргі уақытта Зоя Гавриловна Силаева Томск қаласында М.Е. Силаева мен бірге тұрады.

Зоя Гавриловна Силаева, 2000-жж.

2013 жылы З. Г. Силаева отбасылық мұрағатының үлкен бөлігін мемлекеттік сақтауға облыстық мемлекеттік мұрағаттың Риддер филиалына тапсырды. Силаевтар отбасы туралы бай материал зерттеушілерге үлкен қызығушылық тудырады. З.Г. Силаеваның өмірбаянынан: «Менің жұмысым кезінде қалада 17 емдеу-алдын алу мекемесі жұмыс істеді, төсек желісі мамандандырылған бөлімшелерге біріктірілді, Барақ емханасынан тұрғын және қоғамдық ғимараттарға ауыстырылды, жедел жәрдем станциясы, стоматологиялық емхана, қалалық емханаға жапсарлас құрылыс, 4 аудандағы емхана салынды. Емдеу мен диагностиканың жаңа әдістері ЕПМ-де үнемі енгізілді. 15 жылдан астам уақыт бойы қалалық денсаулық сақтау бөлімі облыс пен республиканың озық жұмыс тәжірибесі мектебі болды. Денсаулық сақтау министрлігінің шешімі бойынша республикада алдыңғы қатарлы қала барлық халықты жыл сайынғы диспансерлеуді енгізу бойынша эксперименталдық базамен анықталды, бұл ауруларды ерте анықтауға және уақтылы емдеуге, профилактикалық іс-шараларды мақсатты түрде жүргізуге, ауру мен өлім-жітімді азайтуға ықпал етті. Қоршаған ортаның адам денсаулығына әсерін зерттеу бойынша Қарағанды мед институтымен бірлескен жұмыс (жетекшісі институт ректоры профессор А. Е. Шпаков) Лениногор қаласын Экологиялық қолайсыз аймақ деп тануға мүмкіндік берді…».

«Ақ халаттағы ханым» - Н. Мамонтова «нағыз кәсіпқой» - Зоя Гавриловна Силаеваның өмір жолы туралы айтқан мақаласын осылай атады. «Мен онымен кездесу үшін тағдырға рахмет айтамын. Дегенмен, өз денелері мен жандарын құтқарғаны үшін оған риза болған көптеген адамдар сияқты...». Мен осы создерге қосыламын...

17 ақпанда Филиалдың оқу залында «Үздік дәрі - дәрмек-үміт» фотоқұжаттық көрмесі бойынша экскурсия өткізілді. Көрме Зое Гавриловна Силаеваға арналған. Экскурсияға қалалық ардагерлер кеңесінің мүшелері, олардың ішінде Лениногор қалалық атқару комитетінің бұрынғы қызметкерлері Аза Никифоровна Кривошеева және Тамара Петровна Миронова, Лениногор қалалық денсаулық сақтау бөлімінің қызметкерлері – Людмила Алексеевна және Валентин Павлович Ершова, Наталья Тихоновна Пономаренко, қалалық соттың қызметкері Жұмабике Қанашқызы Баекенова қатысты. Қатысушылар мерейтой иесінің өмірі туралы баяндайтын жеке, марапаттау мұрағат құжаттарының, фотоқұжаттардың көшірмелерін үлкен қызығушылықпен қарап шығып, З. Г. Силаевамен бірге жұмыс істеу туралы, оның еңбек ету қабілеті, оның адамдарға деген қарым – қатынасы туралы естеліктерімен бөлісті.

Облыстық мемлекеттік архивінің Риддер филиалы ұжымы Зоя Гавриловнаны мерейтойымен шын жүректен құттықтайды! Осы тамаша әйелге ұзақ өмір, мықты денсаулық тілейді және кездесуге үміттенеді!